Taşınır ya da taşınmaz mallar üzerinde hakkın sahibine egemenlik yetkisi veren, herkese karşı ileri sürülebilen haklar bütününe ayni hak denir. Roma hukukunda ortaya çıkmış bu kavram, Türk Medeni Kanunu kapsamında da koruma altına alınmıştır. Bazıları sahibine geniş yetkiler veren haklardır, bazılarında da taşınır ya da taşınmazların üzerinde hak sahibinin doğrudan tam yetki sahibi olması söz konusudur.
Sınırlı ayni haklar ve sınırsız ayni haklar olarak ikiye ayrılır:
Sınırsız Ayni Haklar
Hak sahibinin mülkiyet hakkından tam yetkiyle yararlanması durumunu kapsar. Taşınmazın sahibi; ilgili yapıları kullanabilir, onlardan yararlanabilir ve onlarla ilgili tasarrufta bulunabilir.
Sınırlı Ayni Haklar
Hak sahibine taşınmaz üzerinde tasarruf hakkı vermez. Hak sahibi, taşınmazı kullanabilir ve ayrıca o taşınmazdan yararlanabilir. İrtifat hakları, taşınmaz yükü ve rehin hakları olarak üçe ayrılır:
– İrtifat Hakları:
Başkasına ait olan bir taşınmazı kullanma ve ondan yararlanabilme yetkisi veren, herkese karşı ileri sürülebilen haklardır.
– Taşınmaz Yükü
Mal sahibinin hak sahibine, o maldan sorumlu olması için verdiği haklar bütünüdür.
– Rehin Hakları:
Ödenmeyen borçlar kapsamında hak sahibinin icra yoluyla elde ettiği haklar bütünüdür.